Verslag Raad van Toezicht

Inleiding

In het voorliggende verslag worden de samenstelling en de werkwijze van de Raad van Toezicht geschetst. Vervolgens worden de onderwerpen beschreven die in 2020 door de Raad van Toezicht zijn behandeld.

Algemeen

De Raad van Toezicht heeft in 2020 vier keer vergaderd. Naast deze reguliere vergaderingen, heeft de Raad van Toezicht deelgenomen aan vergaderingen met de auditcommissie, de onderwijscommissie en de ledenraad. Normaliter bezoekt de Raad van Toezicht ook het jaarlijkse GMR-congres en de regionale bijeenkomsten van de raden van advies, maar die waren geannuleerd vanwege Covid-19. Voorts heeft de jaarlijkse zelfevaluatie van de Raad van Toezicht plaatsgevonden.

Vanuit ‘good governance’ moeten toezicht en verantwoording verankerd zijn in de organisatiestructuur. Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs kenmerkt zich door de verenigingsstructuur: de Raad van Toezicht vormt het intern toezicht op de Raad van Bestuur. De ledenraad, samengesteld uit afgevaardigden van de Raden van Advies en ouders van OMO-leerlingen, vormt het platform waaraan de Raad van Toezicht verantwoording aflegt.

De Raad van Toezicht is een onafhankelijk orgaan binnen de vereniging. De samenstelling, benoeming, taak, manier van vergadering en besluitvorming zijn vastgelegd in de statuten, het huishoudelijk reglement, alsmede in de profielschetsen van de vereniging. De taak van de Raad van Toezicht is in ieder geval het houden van integraal toezicht en het werkgeverschap voor de Raad van Bestuur. De Raad van Toezicht is vrij in het bepalen van welke aspecten en domeinen hij in overweging neemt. Daarnaast adviseert de Raad van Toezicht de Raad van Bestuur en fungeert de Raad van Toezicht als klankbord voor de Raad van Bestuur. De Raad van Toezicht denkt kritisch mee, support, toetst en monitort. Hij houdt toezicht op de financiën en keurt begrotingen en jaarrekeningen goed. De leden van de Raad van Toezicht signaleren via hun netwerk trends in de maatschappij en de wetenschap die voor het beleid van de vereniging van belang zijn.

Samenstelling

De samenstelling van de Raad van Toezicht is opgenomen in bijgevoegde tabel. In 2020 is de samenstelling als volgt gewijzigd:

• De heer Van Geest, hoogleraar kerkgeschiedenis aan Tilburg University, is benoemd op voordracht van de bisschoppen van Breda en Den Bosch. Hij volgde de heer Van Geffen op. In 2019 heeft de ledenraad ingestemd met een verlenging van de tweede en laatste zittingstermijn van de heer Van Geffen met één jaar. Tevens werd besloten dat zijn opvolger, de heer Van Geest, informeel mocht meelopen in de Raad van Toezicht. Omdat deze verlenging consequenties zou hebben voor het rooster van aftreden van de Raad van Toezicht, is besloten de eerste zittingstermijn van de heer Van Geest met één jaar in te korten; dus drie in plaats van de gebruikelijke vier jaar.

• Mevrouw De Koning, vicevoorzitter college van bestuur van de Radboud Universiteit, is benoemd op voordracht van de Raad van Toezicht. Zij volgde per 1 september 2020 de heer Vaassen op.

• Mevrouw Snippe is benoemd op voordracht van de leerlinggeleding van de GMR. Zij volgde mevrouw Kral op. Mevrouw Snippe was vóór 1 september 2020 werkzaam als voorzitter College van Bestuur van de Marnix Academie, opleiding voor leraren basisonderwijs te Utrecht, en sinds 1 september jl. lid van het College van Bestuur van SCOH, basisonderwijs en peuteropvang.

• De heer Meelen is voor een tweede en tevens laatste zittingstermijn van vier jaar per 1 juli 2020 herbenoemd als lid op voordracht van de personeelsgeleding van de GMR.

• De tweede en tevens laatste zittingstermijn van vier jaar van mevrouw Snijder, benoemd op voordracht van de Raad van Toezicht, is met één jaar verlengd tot en met 30 juni 2021. Dit om te voorkomen dat teveel expertise ineens verloren zou gaan, omdat drie leden de Raad van Toezicht hebben verlaten. De totale zittingstermijn van Mevrouw Snijder (inclusief verlenging) bedraagt hiermee acht jaar conform de in de ‘Code goed onderwijsbestuur’ genoemde maximale zittingstermijn van acht jaar voor toezichthouders.

Hoofd- en relevante deelactiviteiten Raad van Toezicht

Een overzicht van de hoofd- en relevante deelactiviteiten van de leden van de Raad van Toezicht is opgenomen in de bijlagen. De hoofd- en deelactiviteiten van de Raad van Toezicht staan ook op de website van de vereniging (www.omo.nl).

Verantwoording aan de ledenraad

Op 18 juni 2020 heeft de ledenraadvergadering plaatsgevonden. Normaal gesproken wordt de ledenraadvergadering op één van de OMO-scholen gehouden. Dat kon dit jaar helaas niet vanwege de Covid-19-maatregelen. Daarom is besloten om de ledenraadvergadering en bijbehorende besluitvorming digitaal vorm te geven. In deze vergadering heeft de ledenraad de heer Van Kalmthout benoemd tot voorzitter van de ledenraad voor een periode van vier jaar. Daarnaast heeft Jos Kusters zich voorgesteld. Het was zijn eerste ledenraadvergadering sinds zijn start op 1 januari 2020 als voorzitter van de Raad van Bestuur van vereniging OMO.  

De agenda zag er als volgt uit:

1. Welkomstwoord door Jos Kusters

2. Benoeming van de heer Van Kalmthout als voorzitter van de ledenraad

3. Toelichting op (digitale) besluitvorming

4. Vaststellen notulen ledenvergadering 19 juni 2019

5. Nieuwe beoogde leden Raad van Toezicht stellen zich voor

6. Benoeming, herbenoeming en verlenging leden Raad van Toezicht

7. Video: 'Ontwikkelingen in het vo', door Arie Slob

8. Toelichting op het jaarverslag 2019 door Raad van Bestuur en Raad van Toezicht

9. Goedkeuring jaarverslag 2019

10. Stemming/goedkeuring via het formulier

11. Rondvraag en sluiting

Binnen deze agendapunten zijn de volgende onderwerpen aan bod gekomen: Koers 2023 aan de hand van de zeven pijlers, betrokkenheid en verantwoording, effectief leiderschap, dragend HRM-beleid, goed onderwijs, verbeteringsgerichtheid, de bedrijfsvoering en de toekomst.

Thema’s

In het afgelopen verslagjaar heeft de Raad van Toezicht aandacht besteed aan verschillende (terugkerende) thema’s.

De rol van werkgever
De Raad van Toezicht verricht de werkgeversrol voor de Raad van Bestuur. Het jaar 2020 was in die zin om twee redenen een bijzonder jaar. In 2019 heeft de Raad van Toezicht de heer Kusters op basis van een zorgvuldig vastgesteld proces benoemd tot voorzitter van de Raad van Bestuur van vereniging OMO. Op 1 januari 2020 is de heer Kusters daadwerkelijk begonnen in deze functie. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht mevrouw Kops, na een zorgvuldig proces met een zelfevaluatie en evaluatie met verschillende geledingen binnen OMO, per 15 februari 2021 herbenoemd voor vijf jaar als lid van de Raad van Bestuur van vereniging OMO.

Leerlingen en onderwijs
De leerlingen en het verbeteren van het onderwijs hebben onverminderd prioriteit gekregen. Het jaar 2020 was bijzonder, doordat Covid-19 voor de leerlingen, voor de docenten en voor het onderwijs een uitzonderlijke situatie en zeker ook kansen voor de toekomst heeft gecreëerd. Door de schoolsluiting moest op stel en sprong onderwijs op afstand geregeld worden en nu moet de 1.5m afstand tussen leerlingen en docenten onderling op de scholen gewaarborgd worden. Eindexamens zijn niet doorgegaan, het bevorderingsbeleid is aangepast, de mondkapjesplicht is ingevoerd en de groep kwetsbare leerlingen behoefde (en nog steeds) extra aandacht en ondersteuning. Daarnaast zijn ook de nieuwe richtlijnen voor ventilatie in de scholen aan bod gekomen.

Een blijvend aandachtspunt in het thema ‘leerlingen en onderwijs’ is de dalende leerlingaantallen als gevolg van de bevolkingskrimp. Deze leerlingendaling houdt voorlopig nog aan. De maatschappelijke opdracht van OMO is om een zo fijnmazig mogelijk onderwijsaanbod in alle regio’s te behouden, waarbij goed onderwijs voorop staat. Koers 2023 geeft richting aan de ambities en het handelen van de vereniging. Goed onderwijs gaat om leren met hoofd, hart en handen over de grenzen van traditionele kennisgebieden heen. Goed onderwijs komt, onder andere en zeker niet uitsluitend, tot uiting in de onderwijsresultaten van de scholen. In vergelijking tot het landelijk gemiddelde heeft OMO over het geheel genomen goede onderwijsresultaten behaald. Meer informatie hierover is te vinden in het jaarverslag bij ‘Onderwijs in Coronatijd’.

Personeel
Het personeel, dat de basis vormt voor goed onderwijs, blijft een belangrijk thema. De onderwerpen die hierbij aan bod kwamen zijn onder andere het medewerker- tevredenheidsonderzoek, de toekomstbestendige arbeidsmarkt, het Human Development programma voor schoolleiders, de versterking van de interne arbeidsmarkt en de gesprekscyclus. Daarnaast bleef het uitgangspunt om vanuit de scholen en de vereniging een onderzoekende houding te stimuleren, zodat bijgedragen wordt aan medeverantwoordelijkheid van onderwijsontwikkeling en dat de ontwikkeling van de persoonlijke en professionele identiteit ondersteund blijft worden.

Financiën
De bedrijfsvoering is, mede gelet op Koers 2023, gericht op het besteden van onderwijsgeld op een doelmatige en rechtmatige manier, met het oog op goed onderwijs voor leerlingen. De doelmatigheid uit zich in de samenkomst van de zorg voor de onderwijskwaliteit én een verantwoorde inzet van middelen. De financiële huishouding van de vereniging is op orde en de continuïteit op lange termijn is ook gewaarborgd. Het proces rondom de jaarlijkse accountantscontrole is als volgt geborgd. De controle start met een gesprek tussen de accountant en de auditcommissie over het auditplan ofwel het controleplan. Vervolgens wordt bij de afwikkeling van de jaarrekening de controle door de accountant doorgesproken met de voltallige Raad van Toezicht. Daarnaast is aandacht besteed aan de (financieel) minder presterende OMO-scholen, waarbij is stilgestaan bij mogelijke verbeteringen in de processen ter lering voor de toekomst.

Samenwerkingsverbanden passend onderwijs
In het kader van passend onderwijs is OMO aangesloten bij tien samenwerkingsverbanden. Deze samenwerkingsverbanden zijn zelfstandige rechtspersonen, in de vorm van een stichting. Een samenwerkingsverband voor passend onderwijs heeft als doel een dekkend aanbod van ondersteuningsvoorzieningen binnen en tussen de scholen te realiseren en wel zodanig dat leerlingen een ononderbroken ontwikkelingsproces kunnen doormaken. De leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben moeten hierbij een zo passend mogelijke plaats in het onderwijs krijgen. De gelden voor passend onderwijs worden door de overheid ter beschikking gesteld aan de samenwerkingsverbanden.

Bewegen in Balans
De Raad van Bestuur heeft in 2020 ‘Bewegen in Balans’ geïntroduceerd en besproken met de Raad van Toezicht. Naast Koers 2023 is het doel om in 2021 de samenkracht van de vereniging op een aantal onderdelen te intensiveren onder de titel ‘Bewegen in Balans’. Er is geconstateerd dat het voortgezet onderwijs ruimte biedt voor onderwijsvernieuwing en zich tegelijkertijd kenmerkt door een zeer sterke structuurkant. De structuurkant geeft houvast, maar houdt ons voor een deel letterlijk vast in gewoonten en systemen die ons beperken en daarmee het beste onderwijs in de weg kunnen zitten. Bewegen in Balans richt zich vooral op het samen zoeken van nieuwe wegen die we ieder voor zich minder gemakkelijk kunnen vinden. Zo nodig buiten de structuur. Dat staat voor ‘bewegen’. Bewegen kan echter niet zonder aandacht voor het bestaande en voor de draagkracht van de organisatie. Dat staat voor ‘balans’. Bewegen en balans zijn onlosmakelijk aan elkaar gekoppeld.

Code goed onderwijsbestuur VO
In 2019 is de ‘Code goed onderwijsbestuur VO’ van de VO-raad herzien. De vereniging werkt en handelt conform de geest van de code. Het beleid en werkwijze van de vereniging is gericht op goed onderwijs. Goed onderwijs is niet alleen een technisch didactische uitwerking van een onderwijskundige opvatting. Goed onderwijs is ook gebaseerd op onze visie ten aanzien van mens en samenleving. Het basisprincipe van al ons handelen binnen de vereniging, op elke school, is vertrouwen. Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs geeft invulling aan de ‘Code goed onderwijsbestuur VO’ vanuit de kernwaarden uit Koers 2023: goed onderwijs, goed mens, goed leven en goed handelen.

Jaarverslag 2019
Het jaarverslag is goedgekeurd door de Raad van Toezicht en bekrachtigd door de ledenraad. De Raad van Toezicht heeft decharge verleend aan de Raad van Bestuur voor het gevoerde beleid in 2019.

Zelfevaluatie Raad van Toezicht
In de loop van 2020 heeft de werving, selectie en benoeming van drie nieuwe leden van de Raad van Toezicht plaatsgevonden. De zelfevaluatie in 2020 stond in het teken van deze nieuwe benoemingen. De Raad van Toezicht heeft in het bijzonder gesproken over expertisegebieden die in de Raad van Toezicht vertegenwoordigd moeten zijn om het interne toezicht goed gestalte te geven; naast brede onderwijskundige en bedrijfskundige/financiële gebieden zijn daarbij  ‘waarden en identiteit’, ‘digitalisering’ en ‘innovatie’ benoemd. Met de benoeming van mevrouw De Koning, mevrouw Snippe en de heer Van Geest is het collectieve profiel van de Raad van Toezicht van de beoogde variëteit voorzien. De benoemingstermijn van mevrouw Snijder is met het oog op het grote aantal nieuw instromende leden van de Raad van Toezicht met een jaar verlengd tot medio 2021. Afgezien van een kort interval is het grootste deel van het jaar 2020 een ‘online-jaar’ geweest waarin activiteiten vooral gericht waren op de inhoudelijke vergaderingen.
Daarnaast kan gesteld worden dat het toezicht de afgelopen jaren is veranderd. De eisen die aan toezicht worden gesteld zijn aangescherpt. De verantwoordelijkheid en de mogelijke aansprakelijkheid van toezichthouders is groter geworden. Dit onder andere in combinatie met het feit dat OMO een groot schoolbestuur is met bijbehorende complexe vraagstukken, is de reden geweest om de vergoeding van de Raad van Toezicht zoals die jaren geleden was vastgesteld opnieuw tegen het licht te houden. Eind 2020 is besloten dat een verhoging van de vergoedingen van de Raad van Toezicht gelegitimeerd is vanwege het feit dat

1. de maatschappelijke benadering van de toezichthoudende rol de afgelopen jaren is gewijzigd met als gevolg meer focus op de toezichthouders en bijbehorende verantwoordelijk- en aansprakelijkheden;

2. OMO het grootste vo-schoolbestuur is van Nederland en dit complexe vraagstukken met zich meebrengt en de Raad van Bestuur oog heeft voor de gevraagde professionaliteit binnen de Raad van Toezicht, de arbeidsmarkt en de omvang van OMO;

3. de vergoedingen van de toezichthouders van OMO gemiddeld genomen lager zijn dan andere grotere schoolbesturen;

4. bij vaststelling van de Wet Normering Topinkomens (WNT) door het Rijk een maatschappelijk aanvaardbare normering is bepaald;

5. OMO de maxima uit de WNT niet overneemt, maar een percentage (60% voor de voorzitter en de helft daarvan voor de leden) daarvan hanteert, dit gezien de sector waarbinnen OMO opereert en gerelateerd aan de identiteit van OMO. Hiermee ontstaat een combinatie van een vergoeding in overeenstemming met de wettelijke WNT-afspraken en tegelijkertijd een matiging vanwege het bijzondere karakter van de vereniging.
   De vergoedingen zijn op basis van bovenstaande met ingang van 2021 gewijzigd.

Nevenactiviteiten
In de bijlagen bij dit verslag is een overzicht opgenomen van de relevante nevenactiviteiten van de leden van de Raad van Bestuur. Deze nevenactiviteiten staan ook vermeld op de website van de vereniging (www.omo.nl).

Auditcommissie

De auditcommissie wordt gevormd door enkele leden van de Raad van Toezicht. De focus van de auditcommissie ligt op vooral financieel getinte onderwerpen zoals de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen en de financiële informatieverschaffing door de Raad van Bestuur. De auditcommissie onderzoekt of de middelen, die ter beschikking zijn gesteld vanuit het ministerie, doelmatig en rechtmatig worden besteed. De doelmatigheid uit zich in de samenkomst van de zorg voor de onderwijskwaliteit, een verantwoorde en op onderwijskwaliteit gerichte inzet van middelen. De auditcommissie kijkt toe op de systemen die worden gehanteerd om te komen tot een goede financiële beheersing. De auditcommissie brengt na iedere vergadering verslag uit in de plenaire vergadering van de Raad van Toezicht.

In het verslagjaar 2020 is de auditcommissie drie keer bij elkaar gekomen. Er is stilgestaan bij de financiële kaders, leerlingenaantallen (diversiteit instroom), vergrijzing personeel, grote investeringen, bewegen in balans, implementatie van AFAS, doordecentralisatie, vereenvoudiging bekostiging, meerjarenbegroting, managementrapportages en bouwafrekeningen. Daarnaast is in iedere vergadering aandacht besteed aan de (financieel) minder presterende OMO-scholen.

De accountant heeft zowel met de auditcommissie alsook met de gehele Raad van Toezicht gesprekken gevoerd over de controle, de jaarrekening en het accountantsverslag.

Onderwijscommissie

De onderwijscommissie wordt gevormd door leden uit de Raad van Toezicht. De onderwijscommissie heeft als doel het interne toezicht op de onderwijskwaliteit te borgen en te stimuleren. Bij de start van de onderwijscommissie is in eerste instantie verkend hoe toezicht gehouden kan worden op onderwijskwaliteit. Er is gesproken over schoolplannen, schooljaarplannen en de inhoud van het jaargesprek. Daarnaast is informatie aangaande kwaliteitszorg, prognoses en de onderwijsresultaten gedeeld. Vanuit deze ervaring is vervolgens afgesproken tot een meer inhoudelijke agenda te komen, een agenda die past bij de kwaliteit- en jaarcyclus, welke op haar beurt de basis vormt voor de overdracht aan de nieuwe voorzitter en lid van deze commissie. De wens hierbij was om een meer inhoudelijk gesprek te voeren en daarmee diepgaander op thema’s in te gaan.

In het verslagjaar 2020 is de onderwijscommissie drie keer bij elkaar gekomen. De volgende thema’s zijn aan bod gekomen: kwaliteitszorg en –ontwikkeling, schoolplanontwikkeling, taalbeleid en kansengelijkheid, passend onderwijs, burgerschapsonderwijs en de gevolgen en kansen naar aanleiding van Covid-19, waaronder het bevorderingsbeleid, kwaliteit van onderwijs en kwetsbare leerlingen. Daarnaast is diep ingegaan op de achtergrond en visie ten aanzien van het thema ‘identiteit en levensbeschouwing’. Dit thema is vervolgens ook in de Raad van Toezicht besproken.

Remuneratiecommissie

In september 2020 is de remuneratiecommissie formeel bekrachtigd. De remuneratiecommissie ondersteunt de Raad van Toezicht bij het uitvoeren van haar verantwoordelijkheden inzake beloningsaspecten, functionerings- en beoordelingsgesprekken, met betrekking tot de Raad van Bestuur.

Beschouwing

Het jaar 2020 was een uitzonderlijk jaar door de Covid-19 pandemie. Een moeilijk jaar voor de scholen en voor de leerlingen. Ondanks dat het niet altijd makkelijk was en is, hebben zij laten zien hoe zij zich in een korte tijd kunnen aanpassen aan de situatie om er in de gegeven omstandigheden het beste van te maken. Daarnaast geeft deze situatie ons kansen die we mee kunnen nemen naar de toekomst. De Raad van Toezicht kijkt daarom positief terug op 2020. Er is sprake van een goede balans tussen het primaire proces, namelijk het geven van kwalitatief goed onderwijs, en een verantwoord financieel beleid. Door het volgen van de maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen en discussies blijven er een kritische reflectie en dialoog plaatsvinden. Dit weerspiegelt de rol van toezichthouder en klankbord die de Raad van Toezicht vervult. Bij het vervullen van deze rollen is het niet alleen van belang te kijken naar de kwaliteit van onderwijs voor zittende leerlingen, maar ook hoe deze kwaliteit geborgd kan worden voor toekomstige generaties in de regio. In dat kader is er aandacht voor de krimphorizon in bepaalde gebieden en de vergrijzing. Er is perspectief om hier op een goede manier vorm aan te geven, zodat goed onderwijs voor elke leerling wordt geborgd.

Bijlagen bij verslag Raad van Toezicht

Tabel: Samenstelling raad van toezicht

¹ De rolverdeling binnen de audit-, onderwijs en remuneratiecommissie is vastgesteld in september 2020.
² De ledenraadvergadering heeft op 19 juni 2019 besloten de tweede en laatste zittingstermijn van de heer Th. van Geffen te verlengen met één jaar.
³ De heer Van Geest is benoemd voor een eerste zittingstermijn van drie jaar. Dit in verband met de verlenging van de laatste zittingstermijn van zijn voorganger met één jaar.
⁴ De ledenraadvergadering heeft op 18 juni 2020 besloten de tweede en laatste zittingstermijn van mevrouw Snijder te verlengen met één jaar.
⁵ De heer Vaassen is, eerder dan gepland, gestopt met zijn functie in de Raad van Toezicht. 
⁶ Mevrouw De Koning-Martens is per 1 juli 2020 door de ledenraadvergadering benoemd, maar heeft de functie per 1 september 2020 aanvaard.

Tabel: Hoofd- en deelactiviteiten Raad van Toezicht

Tabel: Relevante nevenactiviteiten Raad van Bestuur