Onderwijs aan nieuwkomers

In 2023 is het totale aantal asielaanvragen in Nederland gedaald ten opzichte van 2022 en iets toegenomen ten opzichte van 2021. De Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND) kampt met personeelstekort en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) met een tekort aan opvangplekken. Daarnaast is de vertraging in de doorstroom vanuit de asielzoekerscentra (AZC) naar toegewezen gemeenten opgelopen door het woningtekort. Dit alles heeft invloed op het onderwijs aan nieuwkomers.

Zo worden leerlingen van de Eerste Opvang Anderstaligen (EOA) en Internationale Schakel Klas (ISK) geconfronteerd met oplopende wachttijden van behandeling van hun asielaanvraag en langer verblijf op een AZC, wachtend op huisvesting in een gemeente. Leerlingen in deze onzekere omstandigheden ervaren stress, wat effect kan hebben op leerplezier en -resultaten. De scholen bieden de leerlingen ritme en voorspelbaarheid met het onderwijsprogramma, wat belangrijk is voor de psychosociale ontwikkeling. Daarnaast vormen docenten een vast ankerpunt voor leerlingen, wat de sociaal-emotionele ontwikkeling en leeropbrengsten ten goede komt.

In december 2023 hebben we als vereniging Ons Middelbaar Onderwijs een brief gestuurd aan demissionair minister Paul waarin we ons toekomstbeeld voor volwaardig onderwijs aan nieuwkomers kenbaar maakten. Dit toekomstbeeld behelst meer zeggenschap voor de scholen over de invulling van het onderwijs, waarvoor we de politiek vragen om effectief ingerichte randvoorwaarden, zoals een aanpassing van de aanvangsdatum van de bekostigingstermijn.

OMO-scholen met een voorziening onderwijs aan nieuwkomers eind 2023

* AMV’er staat voor Alleenstaande Minderjarige Vreemdeling. Het betreft kinderen tot 18 jaar die zonder familie asiel aanvragen in Nederland.

2College - Oisterwijk

2College EOA Oisterwijk bevindt zich op het terrein van het AZC Oisterwijk en verzorgt al sinds de jaren negentig onderwijs aan leerplichtige nieuwkomers in de leeftijd van 12 tot 18 jaar. De leerlingen zijn AMV'ers, kinderen uit gezinnen die op het AZC wonen en kinderen uit gezinnen met een verblijfsstatus die een reguliere woning toegewezen hebben gekregen in de gemeente Oisterwijk en de Nederlandse taal nog onvoldoende beheersen.

De nadruk van het onderwijsprogramma ligt op NT2. Daarnaast is er aandacht voor het kennismaken met de Nederlandse cultuur, het ontwikkelen van schoolse en sociaal-emotionele vaardigheden en het versterken van de zelfredzaamheid in de Nederlandse samenleving. Naast NT2 wordt het onderwijsprogramma gevormd door rekenen/wiskunde, maatschappijoriëntatie, beeldende vorming, verzorging, ICT, Engels en lichamelijke opvoeding.

De leerlingen zijn afkomstig uit verschillende landen. Iedere leerling komt binnen met zijn of haar eigen achtergrond en geschiedenis. Er zijn leerlingen die al een aantal jaren naar school zijn geweest in hun eigen land. Ook zijn er leerlingen die maar kort of zelfs helemaal geen onderwijs gevolgd hebben. Voor hen begint het leren op de EOA. Iedere leerling krijgt het onderwijs aangeboden op zijn of haar niveau en volgt dat in zijn of haar tempo.

Het aantal leerlingen in de school varieert sterk in de loop van het schooljaar, omdat het afhankelijk is van de doorlopende instroom vanuit Ter Apel en de uitstroom naar andere huisvesting. Leerlingen verblijven gemiddeld zo’n vijf maanden op de school.

Merletcollege - Velp

De Eerste Opvang Anderstaligen van het Merletcollege ligt aan de rand van het terrein van het Asielzoekerscentrum Grave. De EOA verzorgt al een groot aantal jaren onderwijs aan leerplichtige jongeren in de leeftijd vanaf 12 jaar. Veel jongeren wonen op het terrein van AZC Grave. Jongeren zijn alleenstaand (AMV) of komen uit gezinnen die op het terrein van het asielzoekerscentrum wonen. Een kleinere groep jongeren woont in de regio Land van Cuijk. Zij wonen meestal met hun familie. Vaak hebben zij al een verblijfsstatus. Het taalniveau van deze jongeren is echter nog onvoldoende en om die reden kunnen zij nog niet instromen in vormen van regulier onderwijs. De EOA helpt ook hen om aansluiting te vinden bij passend vervolgonderwijs. 

Jongeren die onderwijs volgen op de EOA komen uit verschillende landen. Vaak zijn er in deze landen al lange tijd problemen. De meeste jongeren hebben veel meegemaakt, veel gezien en ondervinden daardoor problemen in hun huidige dagelijks leven. Deze persoonlijke omstandigheden vragen om maatwerk binnen het onderwijs. De nadruk binnen dit onderwijsaanbod ligt op het verwerven van de Nederlandse taal (NT2) en het kennismaken met de Nederlandse cultuur. Voor het sociaal emotioneel welbevinden van de jongere wordt samengewerkt met ketenpartners. 

Bij de EOA in Grave is het een komen en gaan van jongeren. Er is wekelijks instroom en uitstroom. Jongeren melden zich in Ter Apel en worden doorgeplaatst naar Grave. Jongeren vinden een andere woonplek en verhuizen naar elders. De verblijfsduur van jongeren op de EOA is op dit moment sterk wisselend. Door krapte op de woningmarkt en door wachttijden bij instanties verblijven jongeren vaak langer op school dan de geplande drie maanden.

Metameer - Boxmeer

Met de voorgenomen sluiting van het AZC in Overloon zou de ISK Metameer ophouden te bestaan. In de tussentijd viel Rusland Oekraïne binnen en sloegen veel Oekraïense gezinnen op de vlucht. In het Land van Cuijk en Maasduinen zijn inmiddels veel gezinnen gehuisvest en verzorgt ISK Metameer het onderwijs voor de jongeren van 12 t/m 18 jaar. ISK Metameer is samen met het onderwijs aan nieuwkomers van het primair onderwijs gehuisvest en op deze manier kunnen alle kinderen uit de gezinnen op dezelfde plaats naar school. Het AZC in Overloon is open voor statushouders en Oekraïense gezinnen.

Het onderwijsprogramma bestaat uit het reguliere ISK-programma, aangevuld met beeldende vorming, burgerschapsvorming, muziek, rekenen, Engels, zorg en welzijn en techniek (praktijkgericht programma). Metameer heeft (ook) voor de Oekraïense leerlingen voor lessen NT2 gekozen, omdat het voor deze jongeren van belang is dat zij contact kunnen hebben met hun Nederlandse leeftijdgenoten. Daarnaast is de kans groot dat zij langdurig hier zullen moeten blijven, gezien de situatie in Oekraïne. In dat geval zullen de leerlingen instromen in het regulier onderwijs, ISK Metameer bereidt de leerlingen voor op deze overgang door middel van een wenperiode.  

Bossche Vakschool - Den Bosch

De Bossche Vakschool is al jarenlang verantwoordelijk voor en de voortrekker van het bieden van onderwijs aan nieuwkomersleerlingen in de vo-leeftijd in Den Bosch en omgeving. Op de ISK in Den Bosch voelt men het als maatschappelijke opdracht om te zorgen dat leerlingen zich snel veilig en gekend weten, zodat zij zich thuis voelen. Dit is nodig als basis om te kunnen ontwikkelen en leren. In maximaal twee jaar worden de leerlingen voorbereid op de stap naar vervolgonderwijs in het Nederlandse onderwijssysteem. Dat betekent in de praktijk veel meer dan alleen het leren van de Nederlandse taal.

Onvoorspelbare vluchtelingenstromen, vanwege oorlog en politiek, zorgen voor fluctuatie in samenstelling en aantallen leerlingen. Dit resulteert in een sterk fluctuerende bekostiging. 

Baanderherencollege Boxtel – afdeling BONK

Baanderherencollege en Jacob-Roelandslyceum zijn november 2022 begonnen met een tijdelijke onderwijsvoorziening gekoppeld aan de crisisnoodopvang in de gemeente Boxtel. Na het sluiten van de crisisnoodopvang in de gemeente is de tijdelijke onderwijsvoorziening doorgestart om nieuwkomers in de regio Boxtel onderwijs te blijven geven. Hierdoor kunnen leerlingen uit Boxtel, Helvoirt, Vught, Sint-Michielsgestel en Schijndel in Boxtel thuis-nabij naar school.

In 2023 is het leerlingaantal gegroeid naar zo’n 50 leerlingen.

De hoofdmoot van het onderwijsprogramma is NT2 waarbij de nadruk ligt op de vaardigheden. Er wordt naartoe gewerkt om de lessen steeds meer volgens methodes van natuurlijke taalverwerving aan te bieden, met het doel dat de leerlingen soepel in het Nederlands kunnen communiceren en in staat zijn tot genuanceerde sociale interactie. Daarnaast volgen de leerlingen ook andere vakken zoals beeldende vorming, lichamelijke opvoeding, burgerschap, Engels en mens en maatschappij/mens en natuur. Verder is er veel aandacht voor sociaal-emotionele ontwikkeling in de mentorlessen.

Fioretti College – Veghel

VO Veghel heeft in 2023 besloten om, in een nevenvestiging van het Fioretti College, onderwijs aan nieuwkomers te verzorgen voor jongeren in de leeftijd vanaf 12 jaar. Het daadwerkelijke onderwijs is in oktober 2023 gestart met ongeveer 30 leerlingen verdeeld over twee klassen. De leerlingen zijn kinderen van asielzoekers en arbeidsmigranten. Het onderwijsprogramma bestaat uit lessen NT2, lichamelijke opvoeding, rekenen/wiskunde en creatieve uitdrukking. Daarnaast is er aandacht voor sociale vaardigheden. Er vindt overleg plaats met de gemeente over ruimte-uitbreiding, zodat er in 2024 een derde groep geformeerd kan worden.