Kwaliteitsontwikkeling en -borging toetsing en examinering

Scholen hebben de verantwoordelijkheid te zorgen voor een goede, procedureel zuivere organisatie van de school- en centrale examens, zodat leerlingen een diploma kunnen halen waarvan de waarde buiten discussie staat. Het eindexamen en het daarbij horende diploma vervult een belangrijke rol in het Nederlands onderwijsstelsel. Volgens het managementstatuut van de vereniging zijn rectoren/algemeen directeuren volledig gemandateerd voor de invulling en uitvoering van het toetsbeleid en examinering.  

In een brief aan alle besturen voor voortgezet onderwijs heeft demissionair minister Paul in december 2023 informatie verstrekt over een aantal maatschappelijke thema’s, waarover in het jaarverslag moet worden gerapporteerd, over de doelen waarvoor middelen zijn ingezet en de resultaten die daarmee zijn behaald. Een van de maatschappelijke thema's voor verslagjaar 2023 is Toetsing en examinering. Een Nederlandse leerling kan met een diploma drempelloos doorstromen naar het vervolgonderwijs. Het schoolexamen vormt naast het centraal examen de helft van het eindexamen. Het is dus van belang dat de kwaliteit van het schoolexamen goed is.  

In het schooljaar 2021-2022 heeft Cito de 'Audit toetsing en schoolexaminering' als vervolg op de zogenoemde 'Audit in 1 dag' uit schooljaar 2019-2020 opnieuw uitgevoerd bij die scholen die voor de audit gebruik wilden maken van Cito. Daarnaast heeft een aantal scholen gekozen om deze audit zelf intern uit te voeren (een interne audit). Begin 2023 heeft het themaonderzoek 'Schoolexamens, kwaliteit van afname' door de Inspectie van het Onderwijs plaatsgevonden. Een aantal OMO-scholen is voor dit themaonderzoek bezocht. Het doel van het inspectieonderzoek was om te beoordelen of de afsluiting op de bezochte afdelingen van de scholen zorgvuldig verloopt. Tevens is de inspectie nagegaan of de scholen en het bestuur zelf toezien op een zorgvuldig verloop van de afsluiting en welke eigen keuzes scholen maken in de inrichting van het pta. Aanbevelingen uit dit inspectieonderzoek komen overeen met de aanbevelingen die uit de 'Audit toetsing en examinering' komen. Gezien de overeenkomstige conclusies en aanbevelingen is de wens uitgesproken te komen tot een lerende kwaliteitscultuur toetsing en examinering. Hiervoor is een aantal initiatieven opgepakt. Deze initiatieven dragen bij aan de verbetering van de kwaliteitscultuur toetsing en examinering en zorgen voor OMO-brede kennisdeling. De aanbevelingen hebben eveneens geleid tot herzieningen binnen het opleidingsaanbod toetsing en examinering van Noordhoff Academy/Teelen.

Auditing toetsing en examinering

Uit de hiervoor genoemde audit die is afgenomen in schooljaar 2021-2022 blijkt dat er nog de nodige verbeterslagen op schoolniveau te maken zijn. Zo hebben niet alle examinatoren de juiste kennis in huis om tot kwalitatief hoogwaardige beoordeling en ontwikkeling van schoolexamens te komen. Een investering in kennis en kunde is gewenst. Daarnaast is op veel scholen de visie op toetsing en examineren nog niet ontwikkeld of niet bekend. De uitwerking van deze visie in het beleid verdient aandacht. Dat geldt ook voor de verschillende toetsprocessen in de school. Deze zijn onvoldoende op elkaar afgestemd. Naast nog enkele aandachtspunten op het gebied van de pta's en het toetsbeleid is uit de audit gekomen dat er geïnvesteerd moeten worden in de rollen binnen de examencommissies en de kennis en kunde van de leden van deze commissie. Tot slot blijkt de borging van de kwaliteit van de schoolexamens op een aantal scholen niet op orde. Dit komt door het ontbreken van een PDCA-cyclus waarbij schoolexamens continu verbeteren.

Professionalisering

Eind 2022 is in samenwerking met Noordhoff Academy en Teelen het voor OMO exclusieve opleidingsprogramma toetsing en examinering geëvalueerd. Hierop heeft een herziening van de opleidingen en trainingen plaatsgevonden, waardoor er nog meer praktijkgericht opgeleid wordt. Met ingang van september 2023 is certificering bij de NVE een verplicht onderdeel van de opleiding toetsdeskundige. Dit in verband met het borgen van de duurzame kwaliteit van de toetsdeskundigen. Daarnaast is er een aantal nieuwe trainingen ontwikkeld. Nieuw is dat de training toetsontwikkeling nu mogelijk is voor zowel theorietoetsen als voor praktijkopdrachten. De training beoordeling van praktijkvakken is in beginsel speciaal voor OMO ontwikkeld. Bij zowel de training toetsontwikkeling als bij de training beoordeling van praktijkvakken is certificering bij NVE een mogelijkheid. Met betrekking tot de werkzaamheden van de examencommissie zijn ook twee trainingen ontwikkeld. Met aanscherping van het opleidingsprogramma wordt een aantal aanbevelingen uit de audit toetsing en examinering opgepakt. 

Initiatieven 

In aansluiting op de conclusies en aanbevelingen worden in schooljaar 2023-2024 de volgende initiatieven voor regionale netwerken opgepakt: 

• Ontwikkelen van regionale leernetwerken met als doel om in verbinding met scholen in de regio de kwaliteit op het gebied van toetsing en examinering op de scholen te vergroten. Hierbij staat kennisdelen centraal.  

• Ontwikkelen van regionale auditteams voor het borgen van de duurzame kwaliteit van toetsing en examinering. Deze teams hebben als doel om de verbinding met scholen in de regio's te vergroten, maar ook met het OMO-bureau op het gebied van toetsing en examinering. Hierbij staat het duurzaam borgen van de kwaliteit van toetsing en examinering centraal.  

• Inrichten van collegiale consultatie voor cursisten die de opleiding toetsdeskundige volgen bij Noordhoff Academy/Teelen.  

Handreiking/model examenreglement

In 2023 is het model examenreglement aangepast conform de opbouw van de WVO 2020 en het Uitvoeringsbesluit WVO 2020. Het bestaat uit één document met daarbinnen een duidelijk onderscheid tussen eindexamen, schoolexamens en centraal examens. In een apart overzicht is aangegeven welke artikelen schoolspecifiek aangepast kunnen worden. De checklist Examenreglement van de VO-raad is ingevuld en met de scholen gedeeld. 

Als handvat voor de werkzaamheden van de examencommissie en examensecretaris is het handboek examinering herzien. 

OnderwijsCheck 2023

Eind 2023 is de scholen verzocht een OnderwijsCheck in te vullen op vestigings- en op afdelingsniveau. Met de OnderwijsCheck wordt geduid waar de scholen op dat moment staan op het gebied van de focusonderwerpen basisvaardigheden, toetsing en examinering, digitalisering en lesuitval en ziekteverzuim. Voor toetsing en examinering is een aantal vragen opgenomen die aansluiten bij de conclusies en aanbevelingen uit de audit toetsing en examinering en het inspectieonderzoek 'Schoolexamens, kwaliteit van afname'. De resultaten worden begin 2024 geanalyseerd.